خیلی وقت‌ها در ارتباطات به جایی می‌رسیم که میگیم با این آدم‌ها هیچ جوره نمیشه رابطه درست برقرار کرد! انگار که نمی‌شناسیم انسان‌های امروزه رو! از طرفی زندگی شخصی و کاری و خیلی چیزای دیگه مون به این رابطه‌های بین فردی ربط داره. در چنین شرایطی توسعه فردی و بهبود مهارت های ارتباطی باید خودش رو نشون بده. اینجاست که یک لایف کوچ از راه میرسه و بهت میگه که مشکل از آدم‌ها لزوما نیست! بلکه نیاز به بهبود مهارت‌های ارتباطی داری و بخش اعظمی از این کار با مهارت‌های توسعه فردی انجام میشه. در این راهنما می‌خوام با کمک چند سوال مهم ذهنت رو به سمت استفاده از برنامه‌های توسعه فردی جهت دهی کنم که خودت بدون نیاز به هیچ کسی می‌تونی اولین قدم‌ها را رو برداری.
چگونه می توانم مهارت های ارتباطی خود را بهبود ببخشم؟
وقتی که میخوای از توسعه فردی برای بهبود مهارت‌های فردی استفاده کنی، باید بدونی که این فرآیند چند وجهی هست و باید روی چند وجهه مختلف از زندگیت کار کنی. مثلا باید در درجه اول به مهارت‌های زیر خیلی اهمیت بدی و بری دنبالشون تا یادشون بگیری:
- نحوه شنیدن فعال
- نحوه صحبت کردن با زن و مرد
- بکار بردن زبان بدن و درک زبان بدن طرف مقابل
- درک احساسات طرف مقابل
وقتی که به الگوهای ارتباطی خودت دقت می‌کنی، متوجه میشی که در چه بخش‌هایی ضعف داری و چه بخش‌هایی رو باید بیشتر تقویت کنی. این توجه به الگوهای شخصی یه نوع خودشناسی به شمار میاد.
خودشناسی لازمه‌ی هر نوع پیشرفت و بهبود در زندگی شخصی و شغلی ما محسوب میشه.
یک تمرین ساده:
اخیرا چه موقعیت ارتباطی برات رخ داده که برات کمی چالش ساز بوده؟ فرقی نداره توی روابط عاطفی بوده یا توی روابط کاری! از خودت این سوالات رو بپرس:
- چرا این رابطه خوب پیش نرفت؟
- اگر چه کاری می‌کردم / نمی‌کردم رابطه خوب پیش می‌رفت؟
- علت پشت این رفتاری که انجام دادم / ندادم چی بوده؟
- چطور می‌تونم این علت رو بهبود بدم؟
- سری بعد باید چکار کنم؟
اگر واقعا این چند سوال رو بیاری روی کاغذ و با فکر کردن به درستی در موردش بتونی راهکار براش بنویسی می‌تونی به نتیجه خوبی و تغییرات محسوسی در مورد روابط بین فردی و ارتباط موثر برسی. بهبود ارتباط همیشه به این ربط داره که تو چقدر و چطور در رابطه هات با فکر و آنالیز و اصلاح پیش میری.
توسعه فردی چه تاثیری بر مهارت های ارتباطی دارد؟
وقتی صحبت از توسعه فردی و بهبود مهارت‌های ارتباطی میشه، هدف اینه که بدونی با توسعه فردی می‌تونی احساسات خودت رو مدیریت کنی، به خود آگاهی برسی و با افزایش اعتماد به نفس و با انجام تمرینات عزت نفس، در روابط بیشتر بدرخشی. (۲۲ تمرین برای افزایش همزمان عزت نفس و اعتماد به نفس)
مهارت‌های رشد فردی و شخصی بهت کمک می‌کنه نقاط قوت و ضعف رو شناسایی کنی و با تمرینات واقعی تعاملات بهتری بسازی و حتی واکنش‌های هیجانی رو مهار کنی. وقتی شروع به بهبود رفتار و خوی خودت کنی، می‌تونی ارتباطات شفاف‌تری رو تجربه کنی و همدلانه‌تر ارتباط موثر برقرار کنی.
توسعه فردی همیشه قصد نداره لزوما ضعف‌ها رو بهبود ببخشه بلکه گاهی کمک می‌کنه نقاط قوت رو شناسایی کنی و با اون‌ها رابطه‌ات رو بهبود ببخشی. حالا خواه رابطه با همسرت باشه یا با همکاران و غیره.
یک تمرین ساده:
به این فکر کن توی روابط موفقت تا حالا چه نقاط قوت شخصی داشتی که تونسته اون روابط رو بهبود بده؟ سعی کن این موارد رو در تمامی روابطت (در صورتی که شرایط اجازه میده) استفاده کنی و روابطت رو مستحکم‌تر کنی.
مهم ترین مهارت های ارتباطی که باید یاد بگیرم کدامند؟
در مسیر بهبود مهارت‌های ارتباطی چند مهارت پایه و به اصطلاح مادر وجود داره که لازمه هر فردی اون مهارت‌ها رو یاد بگیره.
- شنیدن فعال
- بهبود بیان و انتقال پیام و کلام
- همدلی
- زبان بدن
- مدیریت تعارضات
یک تمرین ساده:
امروز و چند روز آینده به نحوه گوش دادنت به حرفای دیگران توجه کن و با چند سوال کوچینگی زیر خودت رو به چالش بکش:
- چقدر احساسات پشت حرفهای اون فرد رو حین مکالمه مد نظر داری؟
- آیا فقط دنبال پاسخ دادن هستی؟
- آیا می‌تونی منظور پشت برخی کلمات و جملات رو بگیری؟
نحوه پاسخ دادن به این سوالات می‌تونه به تو کمک کنه که بتونی با شنیدن فعال رابطه موثری ایجاد کنی.
چگونه می توانم در محیط کار ارتباط موثری برقرار کنم؟
ما بخش زیادی از ساعات زندگی مون رو در محیط کار و تعامل با همکاران و مشتری هامون می‌گذرونیم! اصلا کیفیت زندگی مون به ارتباطات کاری مون خیلی ربط داره.
ارتباط موثر در موفقیت کاری و سازمانی و موفقیت زندگی خودمون خیلی نقش داره. اما در زمینه ارتباطات کاری باید تلاش کنی و روی موارد زیر به کمک توسعه فردی کار کنی.
- ارتباطات حرفهای (رعایت ادب و احترام)
- شفافیت در انتقال اطلاعات (بیان واضح انتظارات و وظایف)
- همکاری و کار تیمی (توانایی تعامل سازنده با همکاران)
- ارائه و دریافت بازخورد سازنده (کمک به رشد و بهبود عملکرد)
دقیقا اینجاست که توسعه فردی پا به میان میگذاره و مهارت‌های رهبری و حل مساله و تفکر انتقادی رو در ما به ظهور می‌رسونه و اون‌ها رو به بهترین نتیجه می‌رسونه.
یک تمرین ساده:
به جلسه کاری بعدی فکر کن که چطور می‌تونی از این مهارت‌ها استفاده کنی و پای توسعه فردی رو به ارتباطات خودت باز کنی. مثلا می‌تونی برنامه ریزی کنی که فعالانه بشنوی، و ایده هات رو هم به خوبی و وضوح مطرح کنی. همچنین در دریافت بازخوردهات هم حرفهای رفتار کنی.
اینجاست که افزایش اعتماد به نفس که مدت هاست با توسعه فردی داری روش کار می‌کنی، به کمکت میاد و می‌تونی ضمن بیان ایده ها، پذیرای نظرات جمعی باشی و حتی سوالات و ابهاماتت رو هم بپرسی.
راهکار های افزایش اعتماد به نفس در برقراری ارتباط چیست؟
از مهارت‌های مهم توسعه فردی اینه که روی اعتماد به نفس کار کنه. چرا که ایفای نقش در ارتباطات رابطه مهمی با اعتماد به نفس دارد.
تو وقتی اعتماد به نفس داری، به توانایی هات بیشتر باور داری و می‌تونی با قدرت بیشتری صحبت کنی.
برای این که روی اعتماد بنفس خودت کار کنی باید روی موارد زیر کار کنی:
ضمن آموزه‌های مهم توسعه فردی برای افزایش اعتماد به نفس:
- شناخت نقاط قوت و تمرکز بر آن‌ها
- پذیرش خود و نقاط ضعف
- تعیین اهداف کوچک و دست‌یافتنی
- تمرین موقعیت‌های ارتباطی
توسعه فردی با افزایش خودآگاهی و پذیرش خود، به تقویت این حس کمک می‌کند.
یک تمرین ساده:
یک لیست از توانمندی‌های ارتباطی خودت که در گذشته ازشون بهره بردی رو بنویس.
همیشه قبل از اینکه بخواهی وارد جلسه یا یه مذاکره بشی به این لیست مراجعه کن و با مرورشون انرژی پمپاژ کن.
بیشتر بخوانید: چطور اعتماد به نفس رو در محیط کار افزایش بدیم؟
چگونه می توانم شنونده فعال تری باشم؟
یک توضیح ساده برای درک مفهوم شنیدن فعال در توسعه فردی اینه که شنیدن فعال چیزی فراتر از شنیدن اصوات و ظاهر کلماته! یک سری رفتارهای فیزیکی و افکار و رویکردها و تنظیم دیدگاه می‌تونه کمک کنه که فعالانه شنیدن رو وارد رابطه هات کنی و ارتباط موثرتری رو رقم بزنی.
به عنوان مثال در هر موقعیت مکالمه ای:
- تمرکز بر صحبت‌های طرف مقابلت
- ایجاد تماس‌های چشمی
- بکار بردن زبان بدن درست
- پرسیدن سوالات برای مناظره و مباحثه بهتر
- خلاصه صحبت کردن مخصوصا اگر با آقایون صحبت می‌کنی
- برگرداندن مفهوم کلمات و خلاصه‌ای از صحبت‌ها به فرد مقابل برای اطمینان از درستی دریافت محتوا
و غیره
کمک می‌کنه ارتباط موثر بهتری رخ بده و منجر به بهبود رابطه بشه.
البته موفقیت در شنیدن فعال تا حدی به هوش هیجانی هم ارتباط داره.
یک تمرین ساده:
در یکی از مکالماتی که امروز داری، سعی کن چیزی که میشنوی رو با کلمات خودت به فرد مقابل پس بده تا مطمین بشی که خوب فهمیدی منظور طرف مقابلت رو! این کار کمک می‌کنه که اون فرد حس کنه کامل تمام توجه‌ات توی صحبت‌های او بوده و همین می‌تونه خیلی حال طرف مقابل رو خوب کنه.
چگونه می توانم در مذاکرات موفق عمل کنم؟
مذاکره موفق کمک می‌کنه که ارتباطات روزانه چه کاری چه عاطفی و غیره به خوبی و با نتیجه پیش بره. قبل از اینکه بخواهی یک مذاکره خوب داشته باشی باید از جنبه‌های مختلف روی این قضیه کار کنی. به عنوان مثال:
باید آمادگی پیش از مذاکره داشته باشی (آمادگی یعنی کمی تحقیق در مورد موضوع و طرف مقابلت داشته باشی)
- باید اهداف مذاکره شفاف باشه
- باید بتونی فعالانه گوش بدی.
- باید بتونی استدلال‌های منطقی بسازی
- باید بتونی به نیازها و اولویت‌های طرف مقابل پی ببری.
- باید بتونی از میان تمام راه حل ها، از راهبرد‌های برد برد استفاده کنی.
توسعه فردی با تقویت مهارت‌های حل مسئله، تفکر استراتژیک و مدیریت احساسات در شرایط تنش‌زا، به موفقیت در مذاکرات کمک می‌کند.
یک تمرین ساده:
تصور کن میخوای با یکی از اعضای خانواده سر یک موضوع خاص به یک توافق برسی که نیاز به مذاکره داره.
در این شرایط فرضی، اهداف خود، احتمالات طرف مقابل و هر چه در مذاکره مهم هست رو مشخص کن.
بعد شروع کن با یک مکالمه فرضی، درک خودت رو نسبت به طرف مقابل بالا ببری و در نهایت یک راه حل منصفانه (برد- برد) اتخاذ کن.
چطور می توانم با افراد مختلف با سبک های ارتباطی متفاوت، ارتباط برقرار کنم؟
شاید چالشی‌ترین بخش ارتباط موثر (در برنامه توسعه فردی و بهبود مهارت های ارتباطی) این باشه که ما در محیط کار یا خانواده با افراد مختلف با انواع سبک‌های ارتباطی مواجه باشیم و بخواهیم این روابط رو به طور عالی پیش ببریم.
به هر حال مردم از نظر سبک ارتباطی متفاوت هستند و این توسعه فردی هست که کمک می‌کنه در ابتدا با رشد فردی تو، تعاملات رو بفهمی و درک کنی و نحوه تعامل درست رو یاد بگیری.
توسعه فردی بهت یاد میده که گاهی لازمه محتاط‌تر باشی و غیر مستقیم رفتار کنی ولی بعضی جاها باید واقعا مستقیما حرفت رو به طرف مقابل بزنی.
در چنین شرایطی بهبود روابط می‌تونه به نقاط زیر گره بخوره:
- انعطاف‌پذیری در لحن و زبان
- توجه به نشانه‌های غیرکلامی
- تلاش برای درک دیدگاه‌های مختلف
این لطف آموزه‌های توسعه فردی است که با افزایش آگاهی از الگوهای رفتاری مختلف، این تطبیق‌پذیری رو آسون‌تر می‌کنه.
یک تمرین ساده:
در طول روز تو با افراد مختلفی سر و کار داری. سعی کن برای هر مورد سبک ارتباطی خاص خودش رو تشخیص بدی. مثلا:
- می‌تونی متوجه بشی که او کلی نگر هست یا جزیی نگر!؟
- آیا صریح صحبت می‌کنه یا ضمنی؟
در چنین شرایطی پاسخ هات رو با او در نظر بگیری و تنظیم کنی.
چگونه می توانم بازخورد موثر بدهم و دریافت کنم؟
یکی از قوی‌ترین روش‌های بهبود ارتباطات و تحکیم رابطه اینه که احساس خوب به فرد مقابل بدی. یکی از ابعاد مهم ارائه بازخورد مثبت اینه که صادقانه در مکالمه حضور پیدا کنی. همچنین رفتارت سنجیده و معقول و مودبانه باشه.
برای افزایش تاثیر رفتار می‌تونی از زبان «من» استفاده کنی و وقتی او صحبت می‌کنه با ذهن باز گوش بدی و سوالات مرتبط بپرسی. پرسش‌ها باید در جهت شفاف‌سازی و درک بیشتر فحوای کلام طرف مقابل باشه.
یک تمرین ساده:
تصور کن که میخوای یک مکالمه‌ای با کسی داشته باشی که میخوای یک بازخورد موثر بهش ارائه بدی.
در مورد نحوه ارائه این بازخورد به تناسب شخصیت طرف مقابل، و مراحل ارائه این بازخورد فکر کن و در ذهنت تصویرسازی کن.
نقش هوش هیجانی در بهبود مهارت های ارتباطی چیست؟
هوش هیجانی یعنی قدرت درک و مدیریت احساسات خودت و دیگران! و این موضوع نقش اساسی در برنامه توسعه فردی و بهبود مهارت های ارتباطی دارد.
این هوش از مهم‌ترین عوامل در ارتباطات موثر و سازنده است.
اگر تو هوش هیجانی خوبی داشته باشی و این هوش رو تقویت کنی می‌تونی:
- خیلی خوب احساسات طرف مقابلت رو درک کنی
- می‌تونی واکنش مناسبی بدی.
- می‌تونی تعارضات رو درک کنی و حل شون کنی.
- در نهایت اینطوری ارتباط قوی‌تری می‌سازی.
توسعه فردی با تمرکز و توجه به بهبود هوش هیجانی، خودتنظیمی، همدلی، مهارت‌های اجتماعی و انگیزه کمک می‌کنه که به بهبود مهارت‌های ارتباطی کم کم دست پیدا کنی.
یک تمرین ساده:
- در طول امروز به احساسات خودت و دیگران فکر کن.
- سعی کن احساسات رو تشخیص بدی!
- به این فکر کن که این احساسات چطور داره بر کیفیت روابط اثر میگذاره!
مثلا می‌تونی موقعی که حس می‌کنی که اوضاع داره چالشی میشه، کمی مکث کنی و بعد احساسات خودت و طرف مقابل را بررسی کنی.
۱۲ پرسش و پاسخ در مورد توسعه فردی و بهبود مهارت های ارتباطی
در ادامه برای اینکه درک بهتر و سریع تری از توسعه فردی و بهبود مهارت های ارتباطی داشته باشیم، به ارائه چند پرسش و پاسخ پرداخته ایم:
توسعه فردی کمک می کند که خود را بشناسیم و نیازهای خود و دیگران را درک کنیم و به بهترین شکل ممکن پاسخ دهیم. این فرآیند می تواند به بهبود ارتباطات اجتماعی کمک کند.
به کمک توسعه فردی می توان خودآگاهی را افزایش داد و ضمن بهبود اعتماد به نفس، احساسات را شناخت و مدیریت کرد. در چنین شرایطی می توانیم در جمع و هر نوع ارتباط عاطفی یا رسمی و حتی ارتباط با خود به بهترین شکل ممکن رفتار کرد و بازخورد گرفت.
شنیدن فعال
همدلی
بیان واضح و موثر
زبان بدن مثبت
مدیریت تعارض
توانایی ارائه بازخورد سازنده
مذاکره
سازگاری با سبک‌های ارتباطی مختلف
شنیدن فعال یک فرآیند است که ضمن آموزش نیاز به تمرین مستمر دارد و در طولانی مدت به بهترین شکل خود بروز خواهد کرد. این فرآیند شامل تمرکز کامل بر صحبت‌های طرف مقابل، برقراری تماس چشمی، پرسیدن سوالات مرتبط، خلاصه کردن گفته‌ها و نشان دادن درک و همدلی است.
به کمک اعتماد به نفس می توانیم خود ابرازی بهتر و به موقعی داشته باشیم و در تعاملات اجتماعی راحت تر باشیم. اگر نقاط قوت خود را بشناسیم و نقاط ضعف خود را بهبود دهیم می توانیم به بهترین شکل ممکن در ابراز وجود و اظهار نظر موفق باشیم.
در محیط کار، رعایت ادب و احترام، شفافیت در بیان انتظارات و مسئولیت‌ها، توانایی کار تیمی، ارائه و دریافت بازخورد سازنده و استفاده از کانال‌های ارتباطی مناسب اهمیت دارد. همچنین، درک فرهنگ سازمانی و تطبیق با آن نیز موثر است.
برای بهبود مهارت های کلامی باید از تقویت مواردی همچون وضوح بیان، انتخاب کلمات مناسب، لحن دوستانه و استفاده از زبان مثبت تمرکز شروع کرد.
بری تقویت مهارت های غیرکلامی که شامل زبان بدن نیز می شود می توان از تماس چشمی، حالت چهره، حرکات دست و بدن کمک گرفت.
ابتدا لازم است که بدانیم مخاطب از چه سبک کلامی بهره مند است؟ (تحلیلی، قاطع، دوستانه و بیانی) و در ادامه با شنیدن فعال، انعطاف پذیری را در صدر توجه خود قرار دهیم. همیشه به دنبال این باشیم که هر دو طرف مذاکره به سود برسند.
برای اینکه بهترین بازخورد را ارائه کنید یا دریافت کنید همیشه تلاش کنید تمرکزتان روی خودتان باشد و بجای متهم کردن یا صرفا نصیحت کردن یا حتی محدود کردن مذاکره به فرد مقابل، از خودتان و واژه من استفاده کنید. معمولا چنین مذاکراتی مثبت واقع می شوند.
هوش هیجانی (توانایی درک و مدیریت احساسات خود و دیگران) نقش بسیار مهمی در ارتباطات دارد. با هوش هیجانی بالا، می‌توانیم احساسات طرف مقابل را بهتر درک کنیم، واکنش‌های مناسب‌تری نشان دهیم، تعارضات را بهتر مدیریت کنیم و روابط قوی‌تری بسازیم
موانعی مانند پیش‌داوری، سوءتفاهم، عدم توجه، تفاوت‌های فرهنگی و زبانی، و ترس از بیان نظر می‌توانند ارتباط موثر را مختل کنند. برای رفع آن‌ها، باید آگاهانه تلاش کنیم، همدلی نشان دهیم، از شفافیت در گفتار استفاده کنیم و برای رفع سوءتفاهم‌ها تلاش کنیم.
بله، قطعاً! مهارت‌های ارتباطی مانند هر مهارت دیگری با تمرین و ممارست بهبود می‌یابند. شرکت در کارگاه‌های آموزشی، تمرین در موقعیت‌های واقعی، درخواست بازخورد و خودآگاهی نسبت به نقاط قوت و ضعف، همگی در ارتقای این مهارت‌ها موثر هستند.
نتیجه گیری:
در صورتی که قصد داری که از مهارت‌های توسعه فردی برای بهبود روابط استفاده کنی، توصیه می‌کنیم که به سادگی ۱۰ سوال این مقاله رو به طور عمیق در خودت، مورد کاووش قرار بدی و با چالش‌سازی برای خودت، اولین گام‌ها در توسعه فردی برداری. در نهایت می‌تونی با کمک دوره‌های آموزشی شادزیستی هر روز بهتر از دیروز در بهبود روابط نقش ایفا کنی.
منابع مربوط به توسعه فردی و بهبود مهارت های ارتباطی:
برای تهیه این مقاله از مفاهیم و اصول مطرح شده در منابع معتبر حوزه روانشناسی، توسعه فردی و مهارت‌های ارتباطی استفاده شده است. برخی از این منابع عبارتند از:
* کتاب‌ها و مقالات مرتبط با هوش هیجانی (مانند آثار دانیل گلمن)
* منابع آموزشی در زمینه مهارت‌های ارتباطی و مذاکره (مانند کتب مربوط به ارتباطات غیرخشونت‌آمیز)
* مقالات علمی و پژوهش‌های انجام شده در زمینه توسعه فردی و تاثیر آن بر مهارت‌های اجتماعی
منبع عکس: australianonlinecourses
