کودکان مثل اسفنج‌هایی هستن که همه چیز رو از محیط اطراف خودشون جذب می‌کنن. یکی از مهم‌ترین مواردی که می‌تونن از ما بگیرن، حس ارزشمندی و عزت نفسه. داشتن عزت نفس قوی تو کودکان نه‌تنها بهشون کمک می‌کنه تو مدرسه و جامعه بهتر عمل کنن، بلکه پایه‌های شخصیت آینده‌شون رو هم می‌سازه. حالا بریم سراغ ۱۰ تمرین کاربردی که می‌تونید به عنوان والدین یا مربی برای تقویت عزت نفس کودکان استفاده کنید.
۱. تعریف و تحسین واقع‌بینانه (هر تلاش ارزش داره)
اولین قدم برای تقویت عزت نفس کودکان اینه که بهشون نشون بدیم چقدر تلاش‌هاشون مهم و ارزشمنده. این به این معنی نیست که هر کاری رو بی‌دلیل تحسین کنیم، بلکه باید تلاش‌های واقعی و قابل تحسین رو تشویق کنیم.
تمرین:
هر بار که بچه‌تون کاری رو با تلاش انجام می‌ده، بدون توجه به نتیجه نهایی، اون رو تحسین کنید. مثلاً اگه توی نقاشی تلاش زیادی کرده اما نتیجه‌اش خوب نشده، بگید: “خیلی خوبه که اینقدر صبور بودی و این نقاشی رو تموم کردی، این فوق‌العاده‌ست!” این تشویق به بچه‌ها یاد می‌ده که تلاش مهم‌تر از نتیجه‌ـست.
۲. کمک به دیگران (ایجاد حس ارزشمندی)
یکی از راه‌هایی که کودکان می‌تونن عزت نفس‌شون رو تقویت کنن، احساس مفید بودن و کمک به دیگرانه. این تمرین نه تنها بهشون کمک می‌کنه حس ارزشمندی داشته باشن، بلکه از اون‌ها افراد مسئول‌تر و همدل‌تری می‌سازه.
تمرین:
به بچه‌ها وظایف کوچیکی تو خونه یا مدرسه بدهید که احساس کنن مفیدن. مثلاً ازشون بخواهید که میز غذا رو بچینن یا به دوستانشون تو مدرسه کمک کنن. بعد از انجام این کارها، با گفتن جمله‌ای مثل “خیلی عالی کمک کردی، ما بدون تو این کار رو نمی‌تونستیم انجام بدیم” اون‌ها رو تشویق کنید.
۳. تنظیم اهداف کوچک (یادگیری موفقیت‌های تدریجی)
بچه‌ها نیاز دارن که به مرور زمان یاد بگیرن که با تلاش مداوم می‌تونن به هدف‌هاشون برسن. این کار بهشون کمک می‌کنه که موفقیت‌های تدریجی رو تجربه کنن و از اون طریق اعتماد به نفس‌شون رو تقویت کنن.
تمرین:
برای بچه‌ها اهداف کوچکی تعیین کنید که به راحتی قابل دسترس باشن. مثلاً بگید: “تا آخر هفته می‌خوایم روزی ۱۰ دقیقه کتاب بخونیم.” بعد از هر بار رسیدن به این هدف، بچه‌ها رو تشویق کنید و ازشون بخواهید که به خودشون افتخار کنن.
۴. یادگیری مهارت‌های جدید (تقویت حس توانمندی)
هرچه بچه‌ها مهارت‌های بیشتری یاد بگیرن، اعتماد به نفس‌شون بیشتر می‌شه. یادگیری مهارت‌های جدید به اون‌ها نشون می‌ده که می‌تونن چالش‌های مختلف رو پشت سر بذارن و حس قدرت و توانایی بیشتری پیدا کنن.
تمرین:
یه مهارت جدید که بچه‌ها بهش علاقه دارن رو شناسایی کنید. مثلاً ممکنه بچه‌تون به موسیقی علاقه داشته باشه یا بخواد یاد بگیره چطور یه کاردستی درست کنه. وقتی شروع به یادگیری اون مهارت کردن، بهشون کمک کنید و هر پیشرفتی که دارن رو تحسین کنید.
۵. تقویت حس مسئولیت‌پذیری (خودآگاهی و اعتماد به نفس)
کودکان وقتی مسئولیت‌های کوچکی رو بر عهده می‌گیرن و اون‌ها رو به‌خوبی انجام می‌دن، حس مسئولیت‌پذیری و خوداعتمادی پیدا می‌کنن. این مسئولیت‌ها بهشون کمک می‌کنه که حس کنن می‌تونن به خود و دیگران تکیه کنن.
تمرین:
یه سری مسئولیت‌های مناسب سن بچه‌تون بهش بدید، مثل مرتب کردن اتاق، نگهداری از حیوان خانگی یا کمک تو پخت‌وپز. بهشون اجازه بدید که توی انجام این کارها استقلال بیشتری داشته باشن و هر وقت که کاری رو به درستی انجام دادن، اون‌ها رو تحسین کنید.
۶. تشویق به بیان احساسات (ساخت اعتماد به نفس عاطفی)
برای اینکه کودکان بتونن عزت نفس‌شون رو تقویت کنن، باید بتونن احساساتشون رو به‌راحتی بیان کنن و بدونن که این کار باعث پذیرفته شدنشون می‌شه.
تمرین:
بچه‌ها رو تشویق کنید که درباره احساساتشون صحبت کنن. هر بار که ناراحت، خوشحال یا عصبی هستن، بهشون بگید: “بگو چطور احساس می‌کنی؟” و بعد از اینکه احساساتشون رو بیان کردن، با گفتن “خیلی خوبه که تونستی بگی چه احساسی داری” اون‌ها رو تحسین کنید.
۷. تمرین گفتن “نه” (ساخت مرزهای شخصی)
کودکان باید یاد بگیرن که به خواسته‌ها و انتظاراتی که باهاشون موافق نیستن، “نه” بگن. این کار بهشون کمک می‌کنه که مرزهای شخصی‌شون رو بشناسن و احساس قدرت بیشتری داشته باشن.
تمرین:
به بچه‌ها یاد بدید که گاهی گفتن “نه” لازمه. مثلاً اگر کسی ازشون خواست کاری کنن که دوست ندارن، بهشون بگید که می‌تونن به‌راحتی بگن: “نه، من این کار رو نمی‌خوام انجام بدم.” سپس بهشون اعتماد به نفس بدید و بگید: “خیلی خوبه که تونستی برای خودت تصمیم بگیری.”
۸. تعریف داستان‌های موفقیت (الهام‌گیری از داستان‌ها)
کودکان از طریق داستان‌ها بهتر یاد می‌گیرن. تعریف کردن داستان‌هایی درباره افرادی که تونستن با تلاش و پشتکار به موفقیت برسن، به کودکان کمک می‌کنه که عزت نفس‌شون رو تقویت کنن.
تمرین:
داستان‌هایی از موفقیت‌های شخصی یا افراد معروف به بچه‌ها تعریف کنید. مثلاً داستان زندگی شخصی رو بگید که با تلاش به چیزی که می‌خواست رسیده. بعد از داستان، از بچه‌ها بپرسید: “فکر می‌کنی چطور می‌تونی مثل اون فرد موفق باشی؟”
۹. تقویت حس استقلال (ایجاد خودمختاری)
کودکان نیاز دارن که حس استقلال رو تجربه کنن و بتونن تصمیم‌های خودشون رو بگیرن. این کار باعث می‌شه که حس ارزشمندی و خودباوری بیشتری پیدا کنن.
تمرین:
به بچه‌ها فرصت بدید که تو بعضی از تصمیم‌گیری‌های روزمره شرکت کنن. مثلاً بهشون بگید که خودشون لباس‌های روزانه‌شون رو انتخاب کنن یا انتخاب کنن که چه کتابی رو بخونن. وقتی بچه‌ها انتخاب می‌کنن، بهشون بگید: “خیلی خوبه که تونستی تصمیم بگیری!”
۱۰. مقابله با ترس‌ها (شکستن مرزهای ترس)
ترس یکی از عوامل بزرگیه که می‌تونه عزت نفس کودکان رو پایین بیاره. کمک کردن به بچه‌ها که با ترس‌هاشون روبرو بشن و اون‌ها رو شکست بدن، باعث می‌شه حس قدرتمندی بیشتری داشته باشن.
تمرین:
هر وقت بچه‌ها با یه ترس روبرو می‌شن، مثل ترس از امتحان یا صحبت تو جمع، بهشون کمک کنید که با تمرین و پشتکار اون رو شکست بدن. مثلاً اگه از امتحان می‌ترسن، باهاشون تمرین کنید و بهشون بگید: “ما با تمرین خیلی خوب پیشرفت می‌کنیم و می‌تونیم این امتحان رو عالی بدیم.”
منابع پیشنهادی:
- کتاب “تربیت فرزند با عزت نفس” نوشته جان گری
- کتاب “کودک باهوش احساسی” نوشته موریل جیمز
- کتاب “اعتماد به نفس کودکان” نوشته جنیس لوئیس
نتیجه‌گیری
تقویت عزت نفس کودکان نیاز به صبر و حوصله داره، اما با تمرینات ساده‌ای که تو این مقاله بررسی شد، می‌تونید به بچه‌ها کمک کنید که حس ارزشمندی و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنن. این تمرینات به مرور زمان به اون‌ها کمک می‌کنه که تو محیط‌های مختلف زندگی‌شون، چه تو مدرسه و چه تو جامعه، با قدرت و اعتماد به نفس بیشتری عمل کنن.
منبع عکس: kindercare | getparentingtips
